Эмомалӣ Раҳмон. Чеҳраҳои мондагор. Бобоҷон Ғафуров - олими тавоно ва арбоби барҷастаи сиёсиву давлатӣ

БОБОҶОН ҒАФУРОВ ВА НАҚШИ Ӯ ДАР РУШДИ ИЛМ
АМИТ ҒОЛИБИ ҶОЙИ ЯКУМ ДАР ОЗМУНИ ҶУМҲУРИЯВИИ «ТОҶИКОН» - ОИНАИ ТАЪРИХИ МИЛЛАТ»


РАҲНАМОИ МИЛЛАТ
(Дар маънии ин ки миллатҳоба раҳбарисиёсие ниёз доранд, ки барояшон раҳнамобошад, тафсири шеъри Ниҳонӣбоунвони “Васфи Пешво)
Як сухан гӯем аз андешаи аҳли назар,
Пешво маҳбуб карда ин Ватан баҳри башар.
Тафсири байти аввал бар ин минвол хоҳад буд: Бешубҳа тибқи андешаи саҳеҳ Пешвои муаззами миллат тариқи баромадҳо ва суханрониҳои пурмуҳтаво аз минбарҳои сатҳи ҷаҳонӣ Ватани моро муаррифӣ кардааст, вале омили аслии маҳбуб шудани Ватан ниҳоди ботинии Пешвост, ки дар пояи башардӯстӣ аз ҷониби хурду бузург истиқбол мегардад.
Ин Ватан буд, ки барои халқи мо Сарвар бизод,
Сарнавишти давлату миллат ба дасти ӯ бидод.
Яъне шоир дар байти сонӣ иқрор мекунад, ки пайдоиш ва густариши тафаккури раҳбарӣ дар Сарвари давлат бо мурури вақт дар дохили кишвар ва дар муҳити тоҷикон суръат гирифт ва маҳз ҳамин халқ буд, ки сарнавишти хешро ба Сарвари худ боварӣ карду ӯро ба ҳайси Пешво интихоб намуд.
Бе гувоҳ собит шуд ӯ ҳувияти миллии мост,
Дар амал исбот кард ӯ ҳақ ҳамеша Пешвост.
Ҳувияти миллии мову дигарон дар заминаи раҳбарии Пешво асос меёбад. Бинобар ин, шоир ин ҷо бамаврид қайд мекунад, ки ҳувияти миллӣ дар фаъолияти Сарвар инъикос ёфта, миллат тавассути роҳбар шинохта мешавад.
Гашт меҳри халқ бар ӯ бар ӯ қуввату ҳам раҳнамо,
Давлати тоҷик шуд поянда аз ӯ баҳри мо.
Имрӯз афзуншавии меҳру муҳаббати халқ нисбат ба Раҳбари сиёсии кишвари худ мушоҳида мешавад, чунки дар давоми раҳбарии худ Пешвои миллат давлати тоҷикро аз вартаи нестӣ наҷод дода, онро аз як кишвари ҷангзада ба мамлакати рушдкарда мубаддал сохт. Бинобар ин, маҳз муҳаббате, ки Пешво ба халқи худ дошт, ӯро барои ин миллат раҳнамо намуд ва маҳз давлати тоҷикон айни замон дар заминаи иқдомҳои густурдааш пояндаву устувор ва тақсимнопазир гардид.
Офтоби нурафшон ҳасту халқаш ахтарон,
Ҷонфидои мардум асту халқ бо ӯ ҷон ба ҷон.
Тасвири шоир дар ин байт қиёси фарду ҷомеа аст дар мисоли халқ ва Пешвои он, аммо ташбеҳе ки шоир онҳоро ба хуршеду ахтарҳо шабеҳ медонад, хеле олӣ гуфта шуда ва маҳз тавассути нури Офтоб ахтар аз худ дарак медиҳад. Ба ибораи дигар, омили аслии бақову худогоҳии миллӣ дар дӯши Раҳбари сиёсии миллат қарор дорад. Чунки агар Сарвар ҷонфидо дар роҳи ҳифзи манфиатҳои миллӣ бошад, пас бегуфтугӯ мардум ба ӯ ҷоннисор хоҳад буд.
Риштаи меҳраш ба халқаш ҳасту мақсудаш аён,
Гуфтааш бо кардааш, қавлу амал, бо як забон.
Идомаи васфи Пешво аз ҷониби шоир Ниҳонӣ аз тасвири пайвандест, ки байни фард ва ҷомеа вуҷуд дорад, чунки ҳадафи Сарвар барои халқи худ ошкор буда, маълум аст, ки ӯ дар гуфтор дигару дар амал дигар нест ва ваҳдати гуфтору кирдору рафтор ӯро маҳбуб сохтааст.
Эътимоду эътиқоду эътибори халқ беш,
Ҳар яке хонад, шиори “Тоҷикистонам, ба пеш!”
Айни замон, эътиқоду эътибори халқ нисбат ба Пешво беш аз пеш афзуда, кор ба дараҷае расид, ки агар фарде дар минбарҳо ғолиб ояд, ҳатман шиори “Тоҷикистон, ба пеш”-ро баён медорад. Ин ба он маъност, ки бештаринҳо рушди кишварро таманно мекунанд.
Ҳамчу хуршед асту, аммо ҳаст шеди беғуруб,
Шамъи қалбаш дар фурӯғ асту баланду беҳу хуб.
Шоир ба худ иҷоза додааст, ки Пешворо чун хуршед муаррифӣ кунад, аммо боз таваққуф менамояд ва ӯро ба Офтоби беғуруб шабеҳ медонад, чунки тасвиршаванда дар ин байт бозмондагиро дар ҳеҷ сурат эҳсос наменамояд.
Қалбу рӯҳаш гашта ҳамчун шишае шаффофу соф,
Гашта чун ҷузъи ҳаёти халқу кишвар эътироф.
Диданиҳову нодиданиҳояш чун шиша софу шаффоф гардидаанд. Бинобар ин, ҳар иқдоми ӯ мавриди эътиоф қарор мегиранд.
Гуфта меҳри Меҳан ӯро бе ҳудуду сарҳад аст,
Ҷонфидоӣ фарзи ӯву ифтихори беҳад аст.
Шоир дар ин байт зимни шарҳ додани муҳаббати Пешво ба халқаш ҳудудҳоро ба инобат нагирифта, исбот мехоҳад кардан, ки меҳри халқаш дар замири Пешво сарҳад надорад. Аз ҳамин хотир аст, ки ӯ дар масъалаҳои Ватану Миллат ҷонфидоиро пеша кардааст.
Бас муқаддас баҳри мо ҳаст ин замину ин Ватан,
Ҳифзи он бошад муҳим аз ҳайси рӯҳу ҷисму ҷон.
Шоир чунин менигорад, ки ин Ватан ва замине, ки мо дар он зиндагӣ мекунем, фақат барои мо муқаддас аст ва маҳз бо дар назардошти ин ақида ҳифзи он сарзамин, ки бо номи тоҷик муаррифӣ мешавад, бароямон чун ҷон азиз аст.
Ҷунбиши гаҳвора, набзи аллаҳои модарон
Кард маъруф ин Ватан бисёр дар рӯи ҷаҳон.
Ба қавли Ниҳонӣ, чун гаҳвора меҷунбад ва садои самимонаи модарон ба гӯш мерасад, ҷаҳон эҳсос хоҳад кард, ки Ватани тоҷикон чӣ дар гузашта ва чӣ имрӯз маъруф буду мемонад.
Мо бузургему Ватан дорему ҳам поси вуҷуд,
Фарру фарҳангу тамаддун, савту оҳангу суруд.
Дар нигоҳи Ниҳонӣ сутудани Ватану халқ ва Пешво баробар сурат мегиранд, чунки шоир Пешворо бидуни Ватан тасаввур намекунад. Шояд аз ин хотир бошад, ки ватандориро дар доштани қудрат аз фарру фарҳангу тамаддун медонад, чунки қудратдорӣ дар замони муосир бидуни фарру фарҳангу тамаддун қобили қабул намебошад.
Ин ҳама гуфто Ниҳонӣ, низ гуфт аҳли башар:
Пешво ҳомии амн асту кафили баҳру бар.
Тасмими Ниҳонӣ ҷиҳати як ҳарфи башар қобили истиқбол аст. Тибқи андешаи шоир, дар ҳама давлатҳо ва миллатҳо новобаста аз шакли идорашавии қудрат Сарвари давлат ҳомии амну осоиштагӣ мебошад ва ин нукта анҷоми он шеърест, ки мусаввир дар васфи Сарвари давлат нигоштааст.
Ширин Қурбонова,
доктори илмҳоитаърих